Egitaraua
- 2025/11/2
- EUSKALDUNA JAUREGIA AUDITORIOA
- 12:00
1go Zatia
Certamen Levantino (Pasodoble) (1964) - Pascual Marquina Narro (1873-1948)
Doña Francisquita (Fandango) (1923) - Amadeo Vives Roig (1871-1932)
El tambor de granaderos (Obertura) (1894) - Ruperto Chapí Lorente (1851-1909)
Danzón número 2 (1994) - Arturo Márquez Navarro (1950)
Omenaldia bere 75. urtebetetzean
La boda de Luis Alonso (Intermezzo) (1897) - Gerónimo Giménez y Bellido (1854-1923)
2. Zatia
Agüero (Pasodoble, 1925) - José Franco Ribate (1878-1951)
Konposizioaren eta Bilboko estreinaldiaren mendeurrena. Martin Agüero toreatzaile bilbotarrari dedikatua, hark Logroñoko San Mateo Azokan egindako saioa Bilboko Udal Bandari eta José Franco Ribate orduko zuzendariari euskaraz dedikatu ondoren.
Lohengrin (3. ekitaldiaren preludioa + ezkontza-korua) (1850) - Richard Wagner (1813-1883) (Mold.: M. Tamanini)
Konposizioaren 175. urteurrena
Una aventura de Don Quixote (Poema Sinfónico) (1915) - Jesús Guridi Bidaola (1886-1961) (Mold: J. F. Ribate eta J. R. Pascual Vilaplana)
Konposizioaren 110. urteurrena
La vida breve (Danza número 1) (1905) - Manuel de Falla y Matheu (1876-1946)
Konposizioaren 120. urteurrena
PROGRAMARI BURUZKO OHARRAK
Programa honek soinu-bidaia indartsua eskaintzen du banda sinfonikorako musikaren hainbat garai, estilo eta geografiatan, musika- eta kultura-paisaia desberdinetan zehar, banda sinfonikorako errepertorioaren onena ordezkatzen duten obren bidez, tradizioa eta efemeridea, tokiko kolorea eta proiekzio unibertsala uztartuz. Proposamen honek musika sinfonikoaren (herrikoia nahiz kultua) izaera askotariko eta adierazkorra goraipatu nahi du, barnean hartuz Espainiako pasodoblearen distira, Wagnerren operen handitasuna, zarzuelaren eta haren orrialde iradokitzaileen lirismoa, espainiar sinfonismoaren intentsitatea eta "danzon" mexikarraren erritmo liluragarria. Bilboko Udal Bandak banda-errepertorioaren aberastasuna eta moldakortasuna ospatuko ditu kontzertu honetan. Konpositore historikoak omenduko ditu, urteurren esanguratsuak oroituz, baita Bilboko hiriaren eta haren historia musikalaren une nabarmenak ere. Horrela, Udal Bandaren eta bere historia bizian zehar lagundu dion gizartearen arteko lotura indartuko du.
Kontzertua energia eta zapore mediterraneoarekin hasiko dugu. Pascual Marquina konpositorea pasodoblearen maisu handietako bat da (berak lagundu zuen genero hori duintzen eta aberasten, izaera melodiko eta distira instrumental handiko obrekin), eta Certamen Levantino konposatu zuen, lan berezi gisa. Erritmo indartsua eta izaera martziala ditu, eta Mediterraneoko festa-zaporeaz horniturik dago. Horrek bandarako herri-errepertorioaren harribitxi bihurtzen du. Bizitasuna eta birtuosismoa gainezka dituen obra bat da, banden lehiaketarako obra gisa pentsatua. Bertan, sekzio arranditsuak eta lirikoak tartekatzen dira, generoaren adierazkortasunaren aberastasuna erakutsiz. Pasodoblea, askotan festarekin eta zezen-plazarekin lotuta dagoena, belaunaldiz belaunaldi transmititu duen kategoria sinfonikora eraman du Marquinak. Goza ezazue Certamen Levantino obraz.
Zarzuelaren errepertorioko dantza zoragarrienetako batekin jarraituko dugu. Dantza labur baina bizi hori errepertorioko zarzuela maiteenetako batetik dator: Doña Francisquita. Amadeo Vives Orfeó Català ospetsuaren sortzaileetako bat izan zen, baita XX. mendeko zarzuela konpositore handienetako bat ere. Doña Francisquita, Urrezko Mendeko komedia batean oinarritua, arrakasta bihurtu zen estreinatu eta berehala. Fandango obra horretako dantzarik bereizgarrienetako bat da. Bere grazia melodikoagatik, erritmo kementsuagatik eta espainiar zapore tipikoagatik nabarmentzen da. Gaur interpretatuko dugun moldaerak obra originalaren jatortasuna eta dotorezia nabarmentzen ditu, eta graziaz islatzen du piezaren izaera arin eta informala. Horrela, aukera ematen du Espainiako errepertorio lirikoko orrialde itsaskorrenetako batez gozatzeko, kolorez betetako bertsio batean.
Hurrengoa gure errepertorioko obertura ezagunenetako bat da. Chapí XIX. mendeko zarzuelako funtsezko figuretako bat da, gaitasun melodiko handikoa eta luma bikain baten jabe, zarzuelaren zutabeetako bat. El tambor de granaderos-en obertura bizitza propioa duen obra bat da. Lehenbiziko konpasetatik, energia kutsakorra dario. Maisutasun handiarekin eta tratamendu tematikoarekin, mundu militarra gogorarazten du, baina Chapí-ren ohiko arintasunak eta dotoretasunak ukitua. Melodia itsaskorrekin eta instrumentazio aberatsarekin, kontraste dinamikoz betea, entzulea lehen konpasetatik harrapatzen du. Izaera-aldaketak eta sekzio kontrajarriak direla-eta, pieza hau harribitxi txiki bat da, eta konpositorearen antzerki-asmamena eta espainiar folklorearekiko maitasuna islatzen ditu. Chapí-ren talentu handiaren adibide ezin hobea.
Orain, jauzi bat egin dugu Latinoamerikara, eta pieza ikoniko hau interpretatuko dugu, bere 75. urteurrenean. Izan ere, Latinoamerikako musika garaikidearen ikur bihurtu da. Arturo Márquez konpositore mexikarra 1950ean jaio zen, eta danzon-a izan zuen inspirazio-iturri. Jatorria Kuban duen musika-genero hori XIX. mendearen amaieran bereganatu zuen Mexikok, batez ere Veracruz estatuan. Danzón n.º 2 kantak mundu osoko agertokiak konkistatu ditu, tradizio mexikarra, sentsualitate erritmikoa eta oparotasun instrumentala uztartuz. Zalantzarik gabe, Marquezen eta musika mexikar berriaren obra adierazgarrienetako bat da. Tradizioaren eta modernitatearen arteko sintesi distiratsua da. Danzon tradizionalaren dotorezia intentsitatearekin uztartzen du, eta sekzio introspektiboak energia erritmiko handiko uneekin txandakatzen ditu. Sekzio instrumental bakoitzari ahotsa ematen dio crescendo emozional batean, bukaera izugarri eta apoteosiko batera iritsi arte. Herri-nortasunari uko egin gabe, lehen mailako sofistikazio harmoniko eta instrumentala erakusten duen pieza bat da. Gaurko interpretazioarekin ez dugu soilik Arturoren 75. urtebetetzea ospatu nahi: musika-lengoaiaren konexio unibertsala ere ospatu nahi dugu, urrunago iristen den hizkuntza bat den aldetik.
Zarzuelara itzuliko gara gero, errepertorioko pieza ezagunenetako batekin: Gerónimo Giménez andaluziar konpositore ospetsuaren La boda de Luis Alonso piezako "Intermedio" zatia. "Intermedio" konpositorearen estilo bereizgarri eta distiratsuaren adibide ezin hobea da. Erabateko klasikoa da. Antzerkiaren esparrua gainditu du eta ohiko obra bihurtu da kontzertu sinfonikoetan. Harribitxi musikal labur honen ezaugarriak dira erritmo bizia, melodia eta zarzuela andaluzaren zapore folklorikoa; zalantzarik gabe eta merezimendu osoz, errepertorioko orrialde ospetsuenetako bat da. Bandarako bertsio honek eta bere instrumentazio koloretsuak, bere jai-giro bereziarekin batera, jatorrizkoaren xarma eta bizitasunari eusten diote.
Bigarren zatiari helduko diogu gero, Bilborentzat oso berezia den obra batekin, zeinak Udal Bandaren pasadizo hunkigarrienetako bat ospatzen baitu. José Franco Ribatek, garai hartan Banda honen zuzendari zenak, konposatu zuen Agüero pasodobleak bere mendeurrena ospatuko du aurten. Hain zuzen ere hemen, Bilbon, estreinatu zuen Bilboko Udal Bandak. Martin Agüero toreatzaile bilbotarrari egindako omenaldia izan zen. Logroñoko San Mateo azokan saio bikaina eskaini ondoren, Bilboko bandari eskaini zion bere lana, euskarazko hitz batzuekin (ezohiko keinu bat, oso esanguratsua testuinguru hartan). José Franco Ribatek, emozio handiz, pasodoble bat idatziz eta haren izena jarriz erantzun zion. Lan honek tokiko harrotasuna eta herri-kulturaren eta musika instituzionalaren arteko begirunea biltzen ditu. Bere indar erritmikoarekin eta festa-giroarekin, Bilboko historia musikalaren parte da Agüero. Mende bat geroago ere publikoa hunkitzen jarraitzen du, eta atsegin handia da gaur berriz zuekin partekatzea, ehun urte geroago.
Jarraian, opera-errepertorioaren orrialde hilezkor bat. Bere konposizioaren 175. urteurrenean, Richard Wagnerren Lohengrin operaren bi zati entzungo ditugu: hirugarren ekitaldiaren preludioa eta ezkontza-koru ospetsua, "Eztei-martxa" ere esaten zaiona, konpositore alemaniarraren berezko dramatismo erromantikoa eta soinu-handitasuna erakusten dituztenak. Konpositore gutxik izan dute Richard Wagnerren eragin sakona mendebaldeko musikan. Hirugarren ekitaldiaren preludioak, bere bulkada erritmiko eta testura distiratsuarekin, kontrastea egiten du eztei-martxaren solemnitatearekin, eta, horrela, operaren kontraste dramatikoen laburpen bat eskaintzen du. Banda sinfonikorako bertsio honetan, Marco Tamaninik kontu handiz ondua, Wagnerren musikaren intentsitate emozionala eta gaitasun ebokatzailea gordetzen dira. Aukera ematen digu Wagnerren ahalmen dramatikoaz eta emozioaz gozatzeko, instrumentazio sinfonikoaren kolore guztiekin, bandaren adierazpen-indarrari balioa ematen dion transkripzio batean.
Etxera itzuliko gara XX. mendeko euskal konpositore handi eta esanguratsu batekin: Jesús Guridi. Haren poema sinfoniko honek, aberastasun deskribatzaile handikoak, 110. urteurrena ospatzen du. Jesus Guridik 1915ean ondu zuen, espainiar literaturako pertsonaiarik unibertsalenaren gorabeheretako batean inspiratuta. Una aventura de Don Quixote lanean, Guridik liburuko eszena bat musikaz hornitzen du. Pasarte horretan, On Kixotek lehoi batzuei egiten die aurre (liburuaren bigarren zatiko XVII. kapitulua), deskribatze-gaitasun handiarekin: tartekatu egiten dira ausardia eta dramatismo uneak, pasarte komikoak eta lirismo nobleko eta dotorezia melodikoko zatiak. Obrak Europa erdialdeko tradizio sinfonikoa eta Espainiako musika gogorarazten duten eragin inpresionista eta erritmikoak konbinatzen ditu, batez ere euskal folklorearen eragina erakutsiz, pieza hau egilearen obra garrantzitsu eta maiteenetako bat bihurtzen duen oreka batean. Bertsio hau bandarako egokitu dute bandaren munduari (bereziki, Bilboko Udal Bandari) lotuta dauden bi figurak, originalaren aberastasuna eta kolorea errespetatuz.
Kontzertua bukatzeko, espainiar musikaren jeinu handietako baten obra labur baina bizi bat eskainiko dugu. 1905ean konposatu zuen. Gaurko egitaraua ixteko, haren 120. urteurrena ospatuko dugu. La vida breve-ren (Manuel de Fallak idatzi zuen opera bakarraren) pasarte bat da. Ederki erakusten du nola integratu zituen konpositoreak Andaluziako herri-erritmo eta -doinuak musika kultuaren lengoaian. Horrela, bere estilo bereizgarriaren oinarriak ezarri zituen. Estilo horretan elkartzen dira Andaluziako folklorea, fintasun harmoniko frantsesa eta flamenkoaren energia erritmikoa, eta leiho bat irekitzen dio Manuel de Fallaren soinu-unibertsoari. Benetako pasio- eta bizitasun-ekaitz bat da, bere adierazpen-indarra areagotzen duen konpas baten gainean eraikia. Banda sinfonikorako moldaketa honi esker, obraren egitura argia eta egilearen arima andaluzaren ebokazio indartsua suma daitezke. Erritmo biziarekin eta pasio ikusgarriarekin itxiko dugu gaurko programa, intentsitate dramatikoz eta emozio sakonez.
Kontzertuaz gozatuko duzuelakoan, eskerrik asko etortzeagatik.
Martín Baeza-Rubio