Bilbao Musika

1. Jai (Fiesta)
2. Ilunak (Sombras)
3. Makinak (Mecanismos)
4. Bidaia-regandik (A causa del camino)

1. Introduction
2. Rondo

OHARRAK

Bidaia, berez, beti da ikaskuntza. Helmuga aitzakia izan ohi da eta, Homerok bere Odisean kontatzen digun moduan, garrantzitsuena ibilbidea bera inguratzen duen guztia da. Gaur, soinu-ibilbide bat proposatzen diegu, mundu berriak aurkitzera bultzatzen gaituzten lau obra kontrajarriren bidez.
Juan Cubillas Bolado (2004) Santanderreko konpositorearen Kantabriako gerrak obrarekin hasiko da bidaia. Musikeneko ikasle hori hautatu zen Bilboko Musika Bandarekin denboraldi honetan estreinatu ahal izateko. Egile gazte honek Zarzuela Antzokiaren Konposizioaren III. Saria jaso zuen 2024an eta Miguel Ángel Samperio (1936-2000) konpositore eta pedagogo santandertarrari tributua egin nahi dio bere heriotzaren XXV. urteurrenean. Musikari horren lan didaktiko eta artistikoak eragina izan du musikarien eta pedagogoen zenbait belaunalditan. Cubillasen pentagramek borroka musikal bat planteatzen digute bandan aurrez aurre jarritako multzo biren artean, "banda etengabe deskonposatzen eta birkonposatzen duen" borroka motibiko baten bidez. Samperioren obran gertatzen den legez, tradizioa eta garaikidetasuna nahasi egiten dira Cubillasen partituran.
Federico Jusid (Buenos Aires, 1973) gaur egungo zinema-musikan gehien nabarmentzen den egileetako bat da. Los Angelesen eta Madrilen artean egiten du lan, eta bere musika saritu egiten dute, esaterako Londresko BAFTA sariekin edo Espainiako Zinema Akademiaren Goya sariekin. 2022an, Bidaia akordeoi eta orkestrarako kontzertua idatzi zuen, gaurko programari izena ematen diona. Gaur bakarlari modura laguntzen gaituen Iñaki Alberdi (Irun, 1973) euskal akordeoilariaren enkargua da, eta urte horretan bertan estreinatu zuten Alberdik berak eta Buenos Airesko Orkestra Filarmonikoak Argentinako hiriburuko Colón antzoki ospetsuan. Lanak bidaiaren soinu-alegoria izan nahi du hitzaren kontzeptu homerikoan, non garrantzitsua dena helmugan elikatuko gaituzten esperientziak metatzeko bidea den. Alde horretatik, lanaren mugimenduek akordeoiarekin kontraste egiten duten hainbat egoera aurkezten dizkigute eta, amaitzeko, musikaz bizi izandako guztiaren kaleidoskopioa erakusten da. Konpositorea Konstantino Kavafis (1863-1933) greziar poetaren Ithaka poeman inspiratzen da, bere bertso mitikoekin: "Zeure adimenduan ukan ezazu Ithaka beti. / Horrainoko etorrera da zure jomuga. Baina ez ezazu presaka zeure bidaia bat ere. Hobe da anitz urte eder dirauela; / eta behin zaharturik ja irlara heltzea".
Chen Yi (Guangzhou, 1953) irakasle txinatar estatubatuarrak funtsezko bidaia hasi zuen bere musika-ibilbidean Beijingen konposizioan graduatu ondoren, New Yorkera joatea eta Columbia University ospetsuan ikasten jarraitzea erabaki zuenean. Bere belaunaldiko konpositore garrantzitsuenetakotzat jotzen da eta sari ugari jaso ditu, hala nola 1993ko Lili Boulanger Prize saria. Yi maistraren sormen-katalogoak bere jaioterriko tradiziorik garbienaren eta gaur egungo sormen-konpromisoaren arteko artisau-fusioa nabarmentzen du. Horren erakusgarri da Winds (Haizeak) lana. Partitura horrek haize- eta perkusio-instrumentuen idiosinkrasia erabiltzen du ekialdeko esentzia, feng (haizea) irudikatzeko, espazioaren okupazio kontziente eta harmonikoaren bidez oreka pertsonala bilatzeko ideia taoista.
Eta haizeak, soinu-bidaiaren irudi idiliko batekin, Mediterraneoko paisaietara hurbilduko gaitu, Miguel Asins Arbó (Bartzelona, 1916 – Valentzia, 1996) maisuaren artisau-lirismoaren bidez. XX. mendeko konpositore garrantzitsuenetako bat da eta musika sinfonikoari, abesbatza-musikari, zinema eta telebistarako musikari edo etnomusikologiako lanei eskainitako sormen-lanak egin ditu. Egile garrantzitsu horren prestakuntza zabala oso estilo pertsonal eta eklektikoan agertzen da, non soinu-irudia beti izan baita haren sormen-irriketako bat. Horrela, bandarako Mare Nostrum poema sinfonikoan (Alacanteko Diputazioaren saria, 1977), soinu-banda txiki bat eskaintzen digu Mediterraneoaren ertzetako lurretan irudizko bidaia bat egiteko, bere folklorearen esentzia melodikoekin eta bere kultura-funtsera hurbiltzen gaituzten soinu-ehundurekin.
Bihur dezagun bidaia eboluzionatzen jarraitzeko modu bat, ibilbide berriak ezagutuz, bide berriak aztertuz eta bizitzak eskaintzen dizkigun esperientzia bakoitzarekin liluratuz. Helmuga bidaia bera izango da beti. Haizeak ez diezaiola utzi haize-oihalari bultza egiteari
José R. Pascual-Vilaplana